طرح این سؤال که چگونه رئیس‌جمهوری که فقط یک‌سال از دوره ریاستش مانده و همواره به عنوان حامی محرومان و کارگران معرفی شده است (کشور پاراگوئه) ظرف ۲۴ ساعت از سمت خود برکنار و سریعاً معاون وی جایگزینش می‌شود و چطور عده‌ای در حدود ۱۰ تا ۲۰ نفر به بهانه کمبود حقوق می‌توانند خیابان‌های یک کشور را به تصرف خود درآورند و روز به روز بر تعدادشان افزوده شود، اذهان را به سمت دخالت حامیان و پشتیبانان خارجی سوق می‌دهد که چون دولتمردان بنا به رای آنان گام بر نمی‌دارند، دست به چنین اقداماتی می‌زنند.سایت خبری رسمی آمریکای لاتین (یونیویژن) در گزارشی، به مصاحبه «رائول کاسترو» رئیس‌جمهوری کوبا با آژانس خبری «پرنسا لاتینا» اشاره کرد و نوشت: بنا به عقیده رائول کاسترو، طرح‌هایی برای ایجاد بی‌ثباتی و ناآرام سازی کشورهای آمریکای لاتین در دست اجراست که می‌توان از آن به بازگشت متد نوین کودتا یاد کرد.رائول کاسترو ضمن اشاره به وقایع و تحولات اخیر منطقه و محکوم کردن آن، تأکید کرد که سناریوی کودتاها با چهره و متد جدید به آمریکای لاتین بازگشته است که رنگ و بوی متفاوتی با دوران ماقبل خود دارد.ادامه….

وی در تأیید سخنان خود، به اوضاع سیاسی پاراگوئه و برکناری سریع و غیرمنتظره «فرناندو لوگو» رئیس‌جمهوری این کشور و اعتراضات چند پلیس بولیوی که منجر به آشوب و شورش شد، اشاره کرد.

وی در بخشی از سخنان خود، عملکرد ایالات متحده در منطقه در طول قرن گذشته را یادآور شد و به عنوان مرجع، از کودتای «پینوشه» در شیلی در سال ۱۹۷۳ نام بردکه در آن آمریکا نقش مهمی در برکناری «سالوادور آلنده» و روی کار آمدن «آگوستو پینوشه» داشت.

همچنین افزود که در آن زمان، کودتاها به بهانه ایجاد آزادی‌های دموکراتیک بود، اما در زمان کنونی، رفتار آمریکا در قبال کودتاها با گذشته متفاوت شده است و آنها منتظر می‌مانند تا اتفاقات رخ دهد و بر اساس آن تصمیم‌گیری کنند و اگر واکنش‌ها مثبت و به نفع آمریکا باشد، آنها از کودتا حمایت کرده و آن را به رسمیت می‌شناسند.

این کودتاها پس از کودتا در ونزوئلا، هندوراس و اکوادور در حال کلید خوردن است که روش خاصی را دنبال می‌کنند. بدین معنا که در آن نظامیان به طور کامل وارد میدان شده و حکومت را تغییر می‌دهند. اگر چه باید در نظر گرفت که افزایش آگاهی مردم موجب شده است بسیاری از کودتاهای موردحمایت آمریکا در ۱۰ سال اخیر با ناکامی مواجه ‌شوند.

* نگاهی گذرا بر کودتاهای آمریکای لاتین

از سال ۱۹۰۲ تا ۲۰۰۲ یعنی در طول ۱۰۰ سال، ۲۵ کشور آمریکای لاتین شاهد وقوع ۳۲۷ مورد کودتا علیه دولت بوده‌اند که برخی از رهبران آنها همچون ژنرال «آگوستو پینوشه» در شیلی برای سالها و گاه دهه‌ها، قدرت را با دیکتاتوری و سرکوب شدید مردم در دست داشته‌اند، اما بسیاری از دولت‌های کودتا نیز عمری بیش از چند روز یا چندماه نیافته‌اند.

در کشوری مانند بولیوی در قرن بیستم، ۵۶ مورد کودتا از سال ۱۹۳۴ تاکنون ثبت شده است، این رقم در مورد کشوری کوچک مانند گواتمالا، ۳۶ کودتا از سال ۱۹۴۴ بوده و در کشوری بسیار کوچکتر از آن یعنی پاناما نیز ۲۴ مورد کودتا رخ داده است. این رقم برای سال ۲۰۱۲ به ۳۳۱ کودتا در آمریکای لاتین افزایش ‌یافت.

پرو با ۳۱ مورد کودتا، اکوادور ۲۳ مورد، کوبا ۱۷ مورد،‌ هائیتی ۱۶ مورد، برزیل ۱۶ مورد، ونزوئلا ۱۲مورد، شیلی ۹ مورد و آرژانتین و کلمبیا هر یک ۸ مورد کودتا، از دیگر قربانیان بی ثباتی و تغییر دولت‌ها در قرن بیستم، از طریق مداخله آشکار نظامیان بوده‌اند. بسیاری از این کودتاها با پشتیبانی قدرت‌های خارجی بخصوص دولت آمریکا رخ داده است.

تجارب تلخ مردم از حکومت‌های کودتا از جمله دیکتاتوری، سرکوب آزادی‌ها، مشکلات اقتصادی و شکنجه، قتل و زندانی شدن انسان‌های بی‌شمار، موجب شده است تا افزایش آگاهی‌های مردم و تلاش آنان برای حفظ استقلال کشور به حضور جدی‌تر آنان در عرصه اداره امور، جدی گرفتن مشارکت در انتخابات و حمایت از دولت‌های مردمی منجر شود. نتیجه چنین روندی، شکست بسیاری از کودتاها در آمریکای لاتین در سال‌های آغاز قرن بیست و یکم، ازجمله علیه «هوگو چاوز» رئیس‌جمهوری ونزوئلا در سال ۲۰۰۲ و کودتا در هندوراس در سال ۲۰۰۹ بوده است.

یک روز پیش از انجام برگزاری همه پرسی برای اصلاحات در قانون اساسی هندوراس، «مانوئل زلایا» رئیس‌جمهوری منتخب مردم را ربودند و به کاستاریکا اخراج کردند. مورد دیگر در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۰، شورش و توطئه نیروهای پلیس اکوادور علیه دولت «رافائل کورآ» بود.

شعارهای «زنده باد دمکراسی» کودتاچیانی که مورد حمایت مستقیم آمریکا هستند، مانند آنچه در سال ۲۰۰۲ در ونزوئلا رخ داد، از نکات عجیب و غیرقابل باور واقعیت سیاسی آمریکای لاتین است که از واشنگتن هدایت می‌شود.

* تغییر چهره براندازی‌ها

پس از گذشت چند روز از حذف ناگهانی «فرناندو لوگو» رئیس‌جمهوری پاراگوئه از سوی مخالفان دولت وابسته به ایالات متحده، دولت تحمیلی پاراگوئه با مخالفت شدید کشورهای آمریکای لاتین و جامعه بین‌الملل روبرو شد.

در شرایطی که کشورهای آمریکای لاتین بر تقویت جبهه ضدامپریالیسم تأکید دارند، تحرکات ازسوی سلطه جوی بزرگ برای مقابله با این روند، ابعاد جدیدتری گرفته است.

آمریکا، این امپریالیست پیر که پیش از این تحرکاتی برای کودتا در اکوادور، بولیوی و ونزوئلا داشت و در گذشته با این ابزار، بارها دولت‌های مردمی را ساقط کرده است، اکنون برای تضعیف چپ گرایان در آمریکای لاتین، در پاراگوئه، نوع جدیدی از کودتا را علیه رئیس‌جمهوری چپ گرای این کشور به کار گرفت.

بسیاری از ناظران بین المللی، رأی مجلس سنای پاراگوئه را اقدامی غیرقابل انتظار توصیف کردند.

طرفداران رئیس‌جمهوری برکنار شده بلافاصله بعد از اعلام رأی‌گیری سنا به خیابان‌ها ریخته و به این تصمیم اعتراض کردند و برخی جوانان سعی کردند از حصار دور مجلس سنا عبور کنند، اما پلیس‌های اسب‌سوار با گاز اشک‌آور به معترضان حمله‌ور شدند.

* واکنش تند

در اولین واکنش‌ها به برکناری «فرناندو لوگو»، کشورهای آمریکای لاتین از جمله آرژانتین، برزیل، ونزوئلا و بولیوی، نسبت به این رویداد سیاسی پیش آمده در پاراگوئه، شدیدا واکنش نشان داده و اعلام کردند که دولت جدید روی کار آمده را به رسمیت نمی‌شناسند و پیشنهاد حذف پاراگوئه از سازمان‌های «یوناسور» و «مرکوسور» را عنوان کردند.

به گزارش رادیو ملی ونزوئلا (آر.ان.وی)، بدنبال برکناری فرناندو لوگو، رئیس‌جمهوری پاراگوئه ازسوی مجلس سنای پاراگوئه و جانشینی «فدریکو فرانکو» معاون رئیس‌جمهوری به عنوان

رئیس جمهوری جدید این کشور، ونزوئلا سفیر خود را از پاراگوئه فراخواند و اعلام کرد که صادرات نفت به این کشور را نیز متوقف می‌کند. هوگو چاوز در روز ارتش در میان فرماندهان و نیروهای مسلح ونزوئلا، پیشامد سیاسی رخ داده در پاراگوئه را کودتایی عنوان کرد که ازسوی امپریالیسم برنامه‌ریزی شده بود و گفت: مخالفین دولت و نفوذ آمریکای امپریالیسم در پاراگوئه، عامل کودتا علیه رئیس‌جمهوری این کشور شد و از آنجا که ما به غیر از رئیس‌جمهوری منتخب مردم پاراگوئه، شخص دیگری را به رسمیت نمی‌شناسیم، تصمیم گرفتیم که سفیر خود را از این کشور فراخوانده و اقدام به حذف ارسال محموله‌های نفتی که از توافق‌های مهم بین دو کشور است، کنیم.

سایت خبری رسمی مکزیک (اینفورمادور) نیز با این تیتر خبری که «کشورهای آمریکای جنوبی، دولت جدید پاراگوئه را به رسمیت نمی‌شناسند» در گزارش خود نوشت: سران کشورهای آرژانتین، اکوادور، بولیوی و ونزوئلا رسماً اعلام کردند که رویداد اتفاق افتاده برای رئیس‌جمهوری پاراگوئه را کودتا دانسته و غیرقانونی می‌دانند و دولت جدید روی کار آمده، نامشروع است. این چهار کشور بزرگ چپگرای حاضر در منطقه، دموکراسی در پاراگوئه را به خطر افتاده نامیده و اعمال تحریم‌هایی را علیه این کشور وعده دادند.

«اوومورالس» رئیس‌جمهوری بولیوی در واکنش به این رویداد، در بیانیه‌ای گفت: من از دولتمردان آمریکای لاتین، جامعه مردم بومی و جنبش‌های اجتماعی در آمریکای لاتین می‌خواهم تا برای ایجاد یک جبهه متحد برای دفاع از دموکراسی در پاراگوئه و رئیس‌جمهوری برکنار شده این کشور فرناندو لوگو دست یاری با یکدیگر دهند.

وی همچنین تاکید کرد: در روند استیضاح و برکناری فرناندو لوگو دست امپریالیسم و دسیسه بین‌المللی جناح راست قابل مشاهده است.

رئیس ‌جمهوری آرژانتین «کریستینا فرناندس» نیز در حضور روزنامه‌نگاران، این رویداد را کودتا توصیف و اعلام کرد که کشورهای عضو مرکوسور در اجلاس خود به بررسی این موقعیت پیش آمده پرداختند.

«رافائل کورآ» رئیس‌جمهوری اکوادور نیز در مصاحبه خود با تلویزیون ملی این کشور، عنوان کرد که در اجلاس «یوناسور» به مساله پاراگوئه پرداخته و تصمیماتی برای برخورد با این رویداد گرفته‌ایم. اکوادور نیز در اعتراض به عملکرد کنگره پاراگوئه، سفیر خود را از این کشور فراخواند.

آلفردو مورنو وزیر امور خارجه شیلی نیز پس از شنیدن خبر اخراج فرناندو لوگو در شبکه تلویزیونی «تی.وی.ان» این کشور گفت: واضح و روشن است که اقدامات علیه رئیس‌جمهوری سابق پاراگوئه، ناعادلانه بوده و با استانداردهای مورد نیاز برای دفاع هر شخص از خودش، مغایرت دارد.

با این حال، هنگامی که از وی پرسیده شد آیا رئیس جدید دولت پاراگوئه را به رسمیت می‌شناسد، عنوان کرد که ما درحال بررسی موقعیت هستیم و برای تصمیم گیری در این زمینه نیاز به صبر و حوصله داریم.

فرناندو لوگو که یک اسقف سابق کاتولیک است و دوره ریاستش سال آینده به پایان می‌رسید، حکم استیضاح خود را پذیرفت، اما این اقدام مجلس را به یک کودتا تشبیه کرد و گفت: «امروز این فرناندو لوگو نیست که برکنار می‌شود، بلکه جامعه و دموکراسی پاراگوئه است که عمیقا آسیب می‌بیند.»

*برکناری به جرم حمایت از توده فقیر

فرناندو لوگو در اولین سخنرانی عمومی خود بعد از برکناری گفت که بدون تردید این عمل یک کودتا علیه شهروندان و دموکراسی بوده و با اشاره به اینکه کشورهای آرژانتین، برزیل، ونزوئلا و اوروگوئه سفرای خود در پاراگوئه را در اعتراض به این تصمیم سنا، برای مشورت فراخواندند، هشدار داد که اقدام سنا، کشور پاراگوئه را در انزوا قرار خواهد داد.

رئیس‌جمهوری برکنار شده پاراگوئه که پیش از این به مدافع حقوق محرومان معروف بود و در تبلیغات انتخاباتی خود قول داده بود که ۸۷ هزار کشاورز بی زمین را صاحب زمین کند، در رابطه با درگیری‌های مسلحانه‌ای که به کشته شدن ۱۷ نیروی پلیس و کشاورز منجر شد، مقصر شناخت ه و برکنار شد.

«فدریکو فرانکو» معاون سابق رئیس‌جمهوری پاراگوئه، پس از برکناری لوگو توسط کنگره، رئیس‌جمهوری جدید این کشور شد.

درگیری خبرسازی که به استیضاح رئیس‌جمهوری پاراگوئه منجر شد، به دنبال تلاش ۳۰۰ افسر پلیس برای تخلیه ۱۵۰ کشاورز بدون زمین از یک زمین زراعی پیش آمد. این زمین متعلق به فردی از مخالفان لوگو بود.

* نتیجه معکوس کودتا

در چنین شرایطی است که ونزوئلا به عنوان پنجمین کشور، به عضویت کامل بزرگترین بلوک اقتصادی آمریکای جنوبی (مرکوسور) در می‌آید.

اخراج پاراگوئه که اکنون تحت سیطره کودتاچیان هوادار آمریکا است و پیوستن دشمن شماره یک واشنگتن، این اتحادیه را متفاوت‌تر از گذشته کرده است.

در چهل و سومین نشست سران عضو مرکوسور، رئیس‌جمهوری آرژانتین به اشتیاق و آرزوی تحقق نیافته چندین ساله ونزوئلا پاسخ داد و رسما اعلام کرد که ونزوئلا از تاریخ ۳۱ ژوئیه آینده به عنوان پنجمین عضو به عضویت کامل بزرگترین بلوک اقتصادی آمریکای جنوبی(مرکوسور) درآمده است.«کریستینا فرناندس» رئیس‌جمهوری آرژانتین و رئیس دوره‌ای مرکوسور که این خبر را در جریان نشست ویژه سران کشورهای عضو مرکوسور در شهر «مندوزا » در غرب آرژانتین بیان می‌کرد، الحاق ونزوئلا به مرکوسور را یک افتخار بزرگ برای تمامی رؤسا و اعضای این بلوک اقتصادی عنوان کرد و گفت: عضویت ونزوئلا در سازمان مرکوسور می‌تواند به ارتقای انسجام اقتصادی منطقه‌ای و تقویت توانمندی‌های اقتصادی در مقابله با بحران اقتصادی بین‌المللی کمک کند.

تصمیم به عضویت درآمدن ونزوئلا در بازار مشترک جنوب(مرکوسور) بلافاصله پس از به حالت تعلیق درآمدن عضویت پاراگوئه به دلیل برکناری ناگهانی فرناندو لوگو رئیس‌جمهوری این کشور بود که همسایگان پاراگوئه به اجماع آن را کودتا دانستند.

پاراگوئه همواره یکی از مخالفان به عضویت درآمدن ونزوئلا در این بازار بود.

از نظر چاوز، در مدتی که کشورش از ملحق شدن به مرکوسور محروم ماند، دست امپریالیسم پشت این سیاست بود تا از شکل گیری یک قدرت واقعی در منطقه جلوگیری شود.

*بزرگترین تصمیم

«هوگو چاوز» رئیس‌جمهوری ونزوئلا، پس از دریافت این خبر، روز ۲۹ ژوئن را روز بازگشت تاریخی نامگذاری کرد و این تصمیم را بزرگترین تصمیم ژئوپلتیک، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای شکست امپریالیسم دانست و افزود: مرکوسور، «آلبا» و «یوناسور» به مانند سپر بلایی هستند که آمریکای لاتین را مقابل امپریالیسم محافظت و برنامه‌ها و نقشه‌های شوم آنان را بی ثبات و نقش بر آب می‌کنند.

چاوز ضمن «پیروزی بزرگ» عنوان کردن این تصمیم، افزود: بیشترین نفعی که این تصمیم دارد، این است که باعث یکپارچگی و تقویت مرکوسور در مقابل خطرات تضعیف کننده آمریکا می‌شود.

*آرمان دیرینه

مرکوسور در سال ۱۹۹۱ توسط آرژانتین، برزیل، پاراگوئه و اروگوئه با هدف ایجاد یک بازار مشترک در آمریکای لاتین و کاهش وابستگی اقتصادی به آمریکا، تشکیل شد.

رئیس‌جمهوری ونزوئلا در سال ۱۹۹۹ میلادی از تمایل کشورش برای عضویت در مرکوسور خبر داده بود، اما کشورهای عضو این سازمان تنها پس از قدرت یافتن «لولا داسیلوا» در برزیل در ژانویه ۲۰۰۳ میلادی، ‌بررسی این درخواست را آغاز کردند و در سال ۲۰۰۶ به دلیل مخالفت سنای پاراگوئه، ونزوئلا به صورت رسمی عضو مرکوسور نشد و فقط با عضویت موقت ونزوئلا موافقت به عمل آمد.

سرانجام پس از شش سال انتظار، با تعلیق عضویت پاراگوئه و باطل شدن حق رای و حق وتوی منطقه‌ای این کشور در مرکوسور، مانع موجود بر سر راه عضویت ونزوئلا در این سازمان برداشته شد و این کشور بلافاصله به عنوان عضو کامل مرکوسور پذیرفته شد.

اکنون برزیل، آرژانتین، اروگوئه و ونزوئلا اعضای اصلی مرکوسور،به عنوان مهم‌ترین اتحادیه‌ موجود در قاره آمریکا هستند و بولیوی، شیلی، کلمبیا، اکوادور و پرو نیز به عنوان شرکای آن، در مرکوسور حضور دارند.

*چه کسانی سود می‌برند؟

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، عضویت ونزوئلا در مرکوسور می‌تواند توان اقتصادی این اتحادیه را بیش از پیش افزایش دهد، چرا که ونزوئلا بزرگترین دارنده نفت آمریکای لاتین و دارای یک اقتصاد درحال رشد است، اما در همین زمینه، سایت رسمی آمریکای لاتین (یونیویژن) با پرداختن به خبر الحاق ونزوئلا به مرکوسور، این سؤال را که از این عضویت، چه کسانی بیشترین سود را می‌برند، را در تیتر خبری خود قرار داد و نوشت: بنا به تحلیل اقتصاددانان منطقه، عضویت ونزوئلا بیشترین سود را برای برزیل و آرژانتین خواهد داشت، زیرا آنها می‌توانند برای محصولات صادراتی خود به بازار مناسبی که به شدت وابسته به واردات به خصوص در بخش مواد غذایی است، دست پیدا کنند.

پس از این عضویت، سایر اعضای مرکوسور مانند آرژانتین، از کاهش تعرفه‌های خرید نفت ونزوئلا بهره مند خواهند شد.

براساس گزارش‌های رسمی، مبادلات تجاری میان برزیل و ونزوئلا از سال ۲۰۰۳ تاکنون پنج برابر شده و از سقف ۵ میلیارد و ۸۶۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۱ گذشته است که در این میان بیشترین سود تجاری به صادرات برزیل تعلق دارد. همچنین مبادلات تجاری میان، ونزوئلا و آرژانتین نیز از ۵۲۶ میلیون دلار در سال ۲۰۰۶ به ۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ رسیده است.در همین حال، سایت خبری رسمی ونزوئلا به مخالفت رقیب انتخاباتی هوگو چاوز اشاره کرد و نوشت: «انریکه کاپریلس» رقیب سرسخت انتخابات ریاست جمهوری هوگو چاوز در وب‌سایت اینترنتی خود، شدیدا نسبت به الحاق کشورش به مرکوسور واکنش نشان داد و گفت که باید به فکر درآمد واقعی برای مردم کشور بود، نه ترویج مدل جدید واردات.

وی افزود: عملکرد دولت چاوز نشان می‌دهد که او بیشتر تمایل به وارداتی شدن دارد و به همین دلیل از تولیدات داخلی برای افزایش صادرات حمایت نمی‌کند. وی همچنین تاکید کرد که تنها راهی که عضویت در مرکوسور پیش روی ما قرار می‌دهد، واردکننده شدن ما و ذینفع شدن دیگران از افزایش صادراتشان است.